نگرشی بر مباحث زمین شناسی در نهج البلاغه

در بار? پیدایش جهان با ذکر نظری? جدید انفجار بزرگ، عبارات نهج البلاغه را به خوبی درک می کنیم، چرا که حضرت علی × با علم الهی خود، ماده اولیه پیدایش جهان را دخان (دود)، گاز و یا آب می داند که هر کدام از آن ها می تواند بر این ماده دلالت کند. در نظری? انفجار بزرگ نیز این ماد? اولیه را ذراتی بنیادی متمرکز در گویی کوچک و بسیار چگال می داند که در هر دو منبع، جهان را پدید آمده از جرمی ابر مانند بسیار کوچک می داند که تمام ماده و انرژی کنونی موجود در جهان از آن منشأ می گیرد. به عبارت دیگر علم ماد? اولیه را گاز فوق العاده رقیقی می داند که ناگهان بر اثر نیروی جاذبه ای که در نهج البلاغه هم اشاره شده به صورت جرم بسیار متراکمی در آمده و انفجار صورت می گیرد، نهج البلاغه به طور کلی این ماده را «گاز فشرد? اولیه» اطلاق می کند که این دو با هم همخوانی دارند. این ماده تحت تأثیر باد و طوفانی قرار گرفت که مقصود از طوفان، همان نیروی جاذبه بین ذرات ماده اولیه بود که مانع پراکندگی آن ها شده و ذرات را در کنار هم نگه می داشت. مرحل? بعد از این در هر دو منبع دینی و علمی، انفجار بزرگ است که در نهج البلاغه به صورت طوفانی دوم و گردش دورانی ماد? اولیه به دور خود و پرتاب ماده به دوردست بیان شده است، علم نجوم نیز این انفجار اولیه و به وجود آمدن اجزای جهان در اثر تراکم توده هایی از این مواد در نواحی مختلف را می پذیرد. البته حضرت در خطب? 211 گسترش تدریجی و انبساط مداوم را در عبارت «من الماء البحر الزاخر؛ از آب دریایی موج زننده » بیان فرموده اند که نشان دهنده تبدیل بعضی از مواد اولیه به کرات و باقی ماندن بخشی دیگر است که هنوز در حال به وجود آوردن اجرامی دیگر است زیرا هم در سخنان امام و هم در علم جدید، جهان هنوز در حال گسترش و انبساط مداوم است و هم چنان اجرام دیگری در حال به وجود آمدن هستند. با مطالع? کوه ها از نظر زمین شناسی و دقّت در نحو? پیدایش آن ها مشخص گردید که تشکیل کوه ها وابسته به حرکات صفحات زمین است که با بیان نظری? پلیت تکتونیک مطرح شد؛ در اثر حرکات بسیار منظّم و حساب شد? پلیت ها که قطعاتی از پوست? زمین هستند و در مرز این صفحات، کوه ها به وجود می آیند. در بیان امام، کوه ها نقش میخ را در زمین دارند و این به سبب ساختمان درونی آن ها است. از طرفی اثبات ریشه دار بودن کوه ها با نظری? ایزوستازی قطعی شد، چرا که کوه ها به دلیل ضخامت پوسته و برای حفظ تعادل در قسمت زیرین هم دارای ضخامت بیش تری هستند. حضرت علی × در بیانات خود همواره به نقش آرامش بخشی کوه ها اشاره فرموده اند. از دیگر فواید کوه ها که حضرت به آن اشاره فرموده اند، ذخیر? بارش های جوی و ایجاد منبعی دائمی برای به وجود آوردن چشمه ها و جریان آب در سطح زمین به صورت رودها است. بارها در نهج البلاغه وجود حرکاتی متعدد برای زمین بیان شده است. حرکات بسیاری نیز در علم نجوم برای زمین قائل شده اند از جمله حرکات وضعی، انتقالی، تقدیمی، رقص محوری و حرکات دیگر به همراه کهکشان.